معیارهای انتخاب رشته اصولی

دیر یا زود در مرحله انتخاب رشته قرار میگیرید و این لحظه همان نقطه عطف زندگی شما است. لحظهای که باید سرنوشت خود را تعیین کرده و مسیر تحصیلی و حتی آینده شغلی خود را رقم بزنید. اما آیا برای انتخاب رشته آماده هستید؟ آیا از معیارهای انتخاب رشته اصولی اطلاع دارید؟ در یک کلام قرار است در نحوه انتخاب رشته حرفه ای به چه چیزهایی فکر کنید؟
انتخاب رشته شانسی و یا به بدون تحقیق و صرفاً براساس آرزوها و یا شنیدهها مانند رانندگی با چشمان بسته است! در مقابل انتخاب رشته اصولی مانند چیدن یک پازل است که تمام قطعات علاقه، استعداد، بازار کار، رتبه و موقعیت جغرافیایی و حتی اعتبار دانشگاههای هدف را در کنار هم جای میدهید. قطعاً با عجله کردن و بدون تحقیق نمیتوانید با سرنوشت خود بازی کنید. سرنوشت شما تنها به یک رتبه خلاصه نمیشود، بلکه به تصمیم هوشمندانهای است که براساس آن میگیرید. اما معیارهای این تصمیم هوشمندانه چه هستند؟
ده نکته طلایی برای انتخاب رشته حرفه ای
انتخاب رشته کنکور ( dyavari.com ) زمانی حرفهای است که با ترکیبی از واقعبینی، علاقمندی و بررسی دقیق فرصتها تهیه شده باشد. دکتر یاوری کارشناس تحصیلی گروه یاوران دانش معیارهای یک انتخاب رشته واقعبینانه را در 9 نکته طلایی خلاصه میکند. نکاتی مانند:
- علاقه و اشتیاق شخصی
- توانمندیها و استعدادهای علمی
- بررسی دقیق بازار کار و آینده شغلی
- شناخت دقیق رشتههای دانشگاهی
- رتبه و تراز کنکوری برای انتخابهای واقعبینانه
- محل جغرافیایی دانشگاه
- اعتبار علمی و امکانات دانشگاه هدف
- توان مالی خانواده و هزینههای تحصیل
- اولویتبندی نهایی
انتخاب رشته اصولی با نظر گرفتن تمام این معیارها کنار هم انجام میشود. یعنی اینطور نیست که یک معیار نسبت به معیاری دیگر برتری و یا ارجحیت داشته باشد. وقتی معیارهای انتخاب رشته را کنار هم بررسی کنید، دامنه انتخاب محدود میشود تا نهایتاً به گزینههای منطقی، قابل قبول و هدفمند برسید. اما اجازه دهید تا اندکی بیشتر درباره معیارهای انتخاب رشته اصولی صحبت کنیم.
معیار اول: علاقه و اشتیاق شخصی
مطمئن باشید که تحصیل در رشتهای که به آن علاقه دارید، تضمینکننده موفقیت و رضایت شغلی آینده شما است. آیا شما هم شنیدهاید که شغل کسی تبدیل به تفریح او شده است؟ و یا کسانیکه از کار زیاد در حوزه تخصصی خودشان خسته نمیشوند؟ و یا برخی در حوزه تخصصی خودشان بسیار خلاق، پویا و کاملاً تأثیرگذار هستند؟ آیا فکر نمیکنید که همه این آدمها به شغلشان علاقه دارند؟ علاقه و اشتیاق شخصی بدون شک سنگ بنای یک انتخاب رشته موفق است. اما چرا این علاقه آنقدر مهم است که به عنوان اولین معیار معرفی کردهایم؟
- علاقه موتور محرک شما در چالشهای تحصیلی و سختیهای شغلی آینده است.
- علاقه باعث میشود تا تحصیل در یک رشته تبدیل به کشف کردن شود. دیگر با درسهای سخت و تکلیفهای خستهکننده روبرو نیستید.
- ضمانت رضایت شغلی در آینده است. زمانیکه بتوانید حداقل ۸ ساعت هر روز مشتاقانه در محیط کار خود فعالیت کنید.
- زمینهساز خلاقیت و نوآوری در تحصیل است.
چگونه علاقه واقعی خود را کشف کنید؟
حالا که از اهمیت علاقه برای انتخاب رشته اصولی صحبت کردیم، آیا واقعاً از علایق خودتان مطلع هستید؟ آیا همین حالا واقعاً به آن رشته رؤیایی در اعماق آرزوهایتان علاقمند هستید؟ و یا این گرایش صرفاً یک علاقه کاذب تحت تأثیر دوستان، جامعه و یا فشار خانوادگی است؟ علاقه واقعی ترکیبی از لذت بردن، کنجکاوی و تابآوری برای عبور از مشکلات تحصیلی و حتی شغلی است. شناسایی علاقه واقعی خصوصاً برای دانشآموزانی که درگیر علایق کاذب هستند، یک امر کاملاً تخصصی و بر پایه روانشناسی تحصیلی است. کافی است با خودتان روراست شوید و چند سوال ساده را پاسخ دهید:
- به چه نوع کتاب، مقاله، مجله و یا محتوای ویدیویی علاقه دارید؟
- در دوران دبیرستان کدام درسها را نه برای نمره که برای لذت بردن مطالعه کردهاید؟
- اگر چالشهای شغلی، پولی یا رتبه در کار نبود، علاقه داشتید که در آینده چکاره شوید؟
معیار دوم: توانمندیها و استعدادهای علمی
علاقه به تنهایی برای انتخاب رشته اصولی کافی نیست. شما باید توانایی موفقیت در دروس اصلی آن رشته خاص را داشته باشید. به عنوان مثال اگر به تحصیل در رشته پزشکی علاقمند هستید، آیا توان حضور در کلاسهای آناتومی و کار با جسد را دارید؟ آیا میتوانید محیط بیمارستانی را تحمل کرده و ساعتهای طولانی شیفتهای شبانهروزی در مرکز یک بیمارستان شلوغ را تحمل کنید؟ و یا اگر به تحصیل در رشته مهندسی برق علاقه دارید، آیا در درسهایی مانند ریاضی و فیزیک به اندازهی کافی قوی و با استعداد هستید؟ توانمندیها و استعدادهای علمی، دومین رکن انتخاب رشته اصولی است و به شما کمک میکند تا از علاقه داشتن صرف، به توانایی موفق شدن در یک رشته برسید. زیرا:
- توانمندی شما زمینهساز یادگیری دروس تخصصی آن رشته است.
- انتخاب رشته براساس توانمندی از فرسودگی و افت تحصیلی جلوگیری میکند.
- از اعتماد به نفس بهتری برای تحصیل در رشتهی هدف برخوردار هستید.
- مطالب درسی رشتهی هدف را سریعتر و با تلاش کمتری یاد میگیرید.
چگونه توانمندیها و استعدادهایتان را ارزیابی کنید؟
توانمندیها از معیارهای انتخاب رشته اصولی است که تمام اطلاعات آن را در خودتان پیدا میکنید. برای آنکه ببینید در چه نوع رشتههایی توانمند هستید، باید شواهد عینی در خودتان را بررسی کنید. مستنداتی مانند:
- درصدهای هر درس در کارنامهی کنکور را بررسی کنید. قاعدتاً وقتی در یک درس موفق هستید، برای تحصیل در رشتههای وابسته به آن درس نیز آمادگی کامل دارید.
- به سوابق تحصیلی در دوران دبیرستان توجه کنید.
- از تستهای استعداد سنجی مانند تست هالند و یا گاردنر استفاده کنید. تست هالند نوعی شخصیتشناسی شغلی است که شما را در دستهبندی آدمهای واقعگرا، جستجوگر، هنری، اجتماعی و یا هیجانی قرار میدهد.
معیار سوم: بررسی دقیق بازار کار و آینده شغلی
هدف نهایی شما از تحصیل دانشگاهی چیست؟ آیا جز این است که علاقه دارید تا در آینده شغل مناسب و مرتبط با زمینههای تحصیلی خود داشته باشید؟ دقت کنید که تمام رشتهها بازار کار دارند، اما ممکن است بازار کار آنها در تلاطم جریانهای اجتماعی، اقتصادی و یا سیاسی متلاطم شود. در این صورت ممکن است فارغالتحصیلان یک رشته همین حالا بازار کار خوبی داشته باشند، اما در آینده ورق بازی برای آنها عوض شود!
در هنگام انتخاب رشته اصولی باید حتماً بررسی کنید که آیا رشتههای هدف شما در 10 سال آینده جایگاه خودشان را حفظ میکنند؟ ممکن است به یک رشته واقعاً علاقمند باشید و توانایی کافی تحصیل در آن رشته را داشته باشید، اما فرصتهای شغلی مناسبی در انتظار شما نباشد. به هر حال بازار کار در آینده مهم است، زیرا:
- برای یافتن شغل با درآمد مناسب اهمیت دارد.
- از بیکاری و یا اشتغال ناهمگون با رشته تحصیلی جلوگیری میکند.
- نوعی آیندهنگری است تا مطمئن شوید رشتههایی که هماکنون بازار کار خوبی دارند، شاید در آینده اینطور نباشند.

چگونه بازار کار یک رشته را بررسی کنید؟
هرگز برای بررسی بازار کار به عنوان یکی از مهمترین معیارهای انتخاب رشته سراغ نظرات و قضاوتهای کوچه بازاری نروید. کسی که با تحصیل در یک رشته ناموفق بوده و نتوانسته فرصتهای شغلی مرتبط با آن رشته را تصاحب کند، لزوماً دلیل بازار کار خراب آن رشته نیست. بهتر است:
- با گفتگو افراد فعال در آن رشتهها تحقیق میدانی کنید.
- سری به پلتفرمهای کاریابی بزنید و ببینید که چه تعداد فرصتهای شغلی وجود دارد.
- تحولات تکنولوژی و اجتماعی را در نظر بگیرید.
- آیا از سیاستهای کلان کشوری مطلع هستید؟ سیاستهایی که ممکن است بازار کار یک رشته را عالی کرده و یا به کلی نابود کند؟
- از رقابت در آن رشته و بازار کار اشباع شده مطلع هستید؟
- آیا بازار کار فقط در شهرها و یا مناطق خاصی وجود دارد؟
معیار چهارم: شناخت دقیق رشتههای دانشگاهی
آیا مطمئن هستید که رشته مورد علاقه خود را کاملاً میشناسید؟ آیا میدانید که قرار است در آن رشتهها چه بخوانید و یا کجاها کار کنید و حتی شرح وظایف آن رشته چیست؟ آیا همه رشتههای دانشگاهی را میشناسید؟ مثلا این احتمال را نمیدهید که از رشتهای کاملاً ایدهآل بیخبر هستید؟ شناخت دقیق رشتههای دانشگاهی از چند جهت دارای اهمیت است.
اول آنکه از توهم اطلاعات غلط، رؤیاپردازی و صحبتهای کوچه بازاری درمیآیید. دوم آنکه دایره انتخابهای منطقی خود را بزرگتر میکنید و چه بسا دیگر به رشتههایی که صرفاً اطلاعات ظاهری داشتند، علاقمند نباشید. اما مهمترین نکته جایگزینی رشتههای ایدهآل است. زمانیکه به هر دلیلی نتوانید آن رشته ایدهآل را قبول شوید، حالا برای جایگزینی در فهرست انتخاب رشته چکار میکنید؟ آیا قرار است چشم بسته هر رشتهای را جایگزین کنید؟ و یا در آن شرایط بحرانی همچنان گزینههای منطقی و دست پر در اختیار دارید؟
چگونه یک رشته دانشگاهی را بهطور کامل و دقیق بشناسید؟
شناخت رشتهها از معیارهای انتخاب رشته اصولی است، اما اصلاً ماجرای سادهای نیست. صدها نوع رشته و گرایشهای مختلف در مقطع کارشناسی تا کارشناسی ارشد و دکتری وجود دارند که شاید به ظاهر نام یکسان اما در عمل دنیای کاملاً متفاوتی داشته باشند. برای شناخت دقیق رشتههای دانشگاهی به دنبال این نوع اطلاعات باشید:
- سرفصلهای دروس و واحدهای درسی تخصصی آن رشته را موشکافی کنید.
- تمام گرایشهای مقاطع ارشد و دکتری آن رشته را بررسی کنید.
- نوع ماهیت کار و فضای شغلی رشته را بررسی کنید. آیا آن رشته صرفاً تئوری است و یا محیط کار عملیاتی دارد؟
- تمایزهای میان رشتهها با نامهای تقریباً مشابه را با جزئیات بررسی کنید. مثلاً آیا از تفاوت مهندسی کامپیوتر نرمافزار با سختافزار و یا تفاوت حسابداری یا مدیریت مالی و یا تفاوت بهداشت محیط با بهداشت حرفهای و… مطلع هستید؟
- آیا تحصیل و کار در آن رشته به شرایط خاص جسمانی نیاز دارد؟
- اگر قصد مهاجرت دارید، بازار کار آن رشته در کشور مقصد شما چگونه است؟
معیار پنجم: رتبه و تراز کنکوری
رتبه و تراز کنکور معیار عینی و عددی است که محدوده انتخابهای ممکن و منطقی شما را تعیین میکند. باید انتخاب رشته با رتبهی شما همخوانی داشته باشد. واقعاً منطقی نیست که با رتبه ده هزار تجربی تمام 150 کد رشته فهرست خود را از پزشکی و دندانپزشکی پر کنید!
رتبه نشاندهنده جایگاه شما در میان تمام داوطلبان آن سهمیه است. اما تراز یک نمره استاندارد شده براساس سطح علمی شما به نسبت سایر داوطلبین است. شاید در نگاه نخست رتبه و تراز کاربری یکسان داشته باشند. اما در عمل اندکی متفاوت هستند. شما میتوانید تراز خود را با تراز آخرین فرد قبول شده در یک کد رشته خاص سالهای گذشته مقایسه کنید و ببینید که آیا شانس قبولی در آن رشته را دارید و یا باید سراغ دیگر کد رشتهها بروید؟
چگونه از رتبه و تراز برای انتخاب رشته اصولی استفاده کنید؟
به یاد داشته باشید که رتبه و تراز شما صرفاً یک نقشه راه است. آنها را به چشم حکم قطعی نبینید. در واقع رتبه به شما میگوید که در کدام مسیر و یا محدوده قرار دارید، اما این شما هستید که باید براساس علاقه و بررسی بازارکار مقصد نهایی را انتخاب کنید. اما باید:
- از بانک اطلاعات سالهای قبل اما با توجه به تراز برای بررسی شانس قبولی استفاده کنید.
- رشتههای انتخاب شده را براساس خوشبینانه، متعادل و ایمن دستهبندی کنید.
- تاثیر سهمیهها را فراموش نکنید.
- لطفاً اسیر توهم رتبه خوب نشوید.
- بدانید که تمام رشته خوب هستند.

معیار ششم: محل جغرافیایی دانشگاه
محل جغرافیایی دانشگاههای هدف از معیارهای انتخاب رشته حرفه ای است که تأثیر مستقیم بر کیفیت زندگی، هزینههای تحصیلی، فرصتهای شغلی و… دارد. انتخاب شهر فقط یک مکان برای تحصیل نیست. بلکه پای گذاشتن در سبک زندگی، اکوسیستم اجتماعی و اقتصادی کاملاً متفاوت برای حداقل ۴ سال آینده است. این معیار به فاکتورهای زیادی بستگی دارد. ممکن است هدف شما تحصیل در یک دانشگاه خاص و کاملاً برتر باشد. شاید هم هزینههای تحصیلی و آرامش در طول سالهای تحصیل را ملاک قرار میدهید. از طرفی ممکن است با رفتوآمدها مشکل داشته باشید. اما آیا از چالشهای تحصیلی در شهری دیگر مطلع هستید؟ بهتر است این موارد را در نظر بگیرید:
- هزینههای تحصیل مانند اجاره مسکن، حملونقل و یا خوراک در شهری دیگر قابل توجه است.
- به طور کامل از خانواده دور هستید. شاید این دور شدن برای استقلال فردی و مسئولیتپذیری مفید باشد. اما در نهایت به احساس غریب و تنهایی دامن میزند.
- ممکن است با آبوهوای شهری دیگر آنهم در کشور چهارفصل ایران سازگار نباشید.
راهکارهایی برای انتخاب محل جغرافیایی دانشگاه
برای انتخاب محل جغرافیایی دانشگاههای هدف در انتخاب رشته اصولی فقط باید به چند سوال ساده پاسخ منطقی دهید:
- آیا رسیدن به یک دانشگاه برتر به هر قیمتی برای شما مهم است؟
- آیا میتوانید دور بودن از خانواده و حمایت آنها را تحمل کنید؟
- آیا به دنبال یافتن شغل مناسب در هنگام تحصیل هستید و ترجیح میدهید در شهری با فرصتهای شغلی زیاد وارد شوید؟
- آیا آرامش و مدیریت هزینههای تحصیل برای شما مهم است؟
دقت کنید که هیچ پاسخ کلی برای هیچکدام از این سؤالات وجود ندارد. پاسخ هر کدام از این سوالات یک موضوع کاملاً شخصی است که به خود شما بستگی دارد. این شما هستید که باید حساب و کتابتان را برای حداقل ۴ سال آینده پیش بینی کنید و ببینید که آیا تحصیل در یک شهر دور، ارزش دردسرهایش را دارد یا خیر!
معیار هفتم: اعتبار علمی و امکانات دانشگاه هدف
اعتبار علمی دانشگاه معیاری است که کیفیت آموزش آنجا و در نهایت ارزش مدرک دانشگاهی شما برای ورود به بازار کار را تعیین میکند. این معیار به ویژه برای افرادی که قصد ادامه تحصیل، مهاجرت یا فعالیت در بخشهای خاص را دارند، بسیار حیاتی است. اعتبار علمی هر دانشگاه به مانند یک برند میماند که درهای زیادی را در آینده به روی شما باز و یا بسته میکند. اعتبار دانشگاه برای انتخاب رشته حرفه ای ضروری است، زیرا:
- تبدیل به اعتبار مدرک و رزومه شما در بازار کار میشود.
- نشان دهنده کیفیت آموزش و مهارت اساتید دانشگاه است.
- معیاری برای بررسی امکانات پژوهشی و آزمایشگاهی است.
- زمینهساز فرصتهای ایدهآل ادامه تحصیل خصوصاً برای مهاجرت به خارج از کشور است.
چگونه اعتبار و امکانات یک دانشگاه را ارزیابی کنید؟
اعتبار هر دانشگاه را باید از روی رتبههای کشوری و بینالمللی آن مرکز علمی بررسی نمایید. چندین معیار برای رتبهبندی داخلی و یا بینالمللی دانشگاهها وجود دارد. از طرفی ممکن است یک دانشگاه صرفاً برای یک یا دو رشته خاص رتبه خوب و اعتبار عالی داشته باشد و در دیگر رشتهها چندان قوی نباشد.
اما امکانات رفاهی و تجهیزات آموزشی بحث دیگری است. ممکن است یک دانشگاه رتبه بینالمللی بالایی داشته باشد، ولی به دانشجویان خود خوابگاه ندهد. در این صورت تحصیل در آن دانشگاه ماجرای سخت و تلخی خواهد شد!
معیار هشتم: توان مالی خانواده و هزینههای تحصیلی
تحصیل در یک دانشگاه دولتی و کاملاً رایگان برای هر کسی ایدهآل است. اما همه داوطلبان که فرصت قبول شدن در بهترین رشتهها از دانشگاههای سراسری دولتی را ندارند. در نظام آکادمیک ایران انواع دانشگاههای آزاد، غیرانتفاعی و یا پردیس فعالیت میکنند. حتی چند سالی است که رشتههایی با عنوان شهریه پرداز در بدنه نهادهای علمی و آموزشی دولتی حضور دارند. به هر حال توان مالی خانواده و هزینههای تحصیلی از معیارهای انتخاب رشته اصولی است که متأسفانه بسیاری از داوطلبین و حتی والدین آنها به دلیل هیجان قبولی آن را نادیده میگیرند. اما این هزینهها دقیقاً چه هستند؟
- شهریه دانشگاه
- هزینه اسکان و مسکن
- هزینه خوراک و زندگی روزمره
- هزینههای حملونقل
- هزینههای جانبی از قبیل تهیه کتاب، جزوه و تجهیزات الکترونیکی و آزمایشگاهی و…
در اینباره خیلی نمیتوان یک فرمول کلی را مطرح کرد. به هر حال سطح درآمدی خانوادهها متفاوت است و آمادگی آنها برای سرمایهگذاری روی فرزندان نیز متنوع است. فقط توصیه میکنیم که لطفاً در هنگام انتخاب رشته احساسی نشوید و حتماً تحقیقات کامل درباره هزینههای تحصیل در هر دانشگاه را کامل کنید. در این معیار باید کاملاً واقعبین باشید و چالشهای بزرگ در خانواده ایجاد نکنید.
معیار نهم: اولویتبندی نهایی
اولویتبندی، مرحله پایانی انتخاب رشته اصولی است. این مرحله در واقع هنر ترکیب تمام معیارها و چیدن یک لیست هوشمندانه است. سیستم گزینش سازمان سنجش کاملاً براساس اولویت انتخابی شما عمل میکند. این سیستم از اولین انتخاب شما در لیست شروع میکند و به ترتیب پایین میآید. شاید هر 150 رشته فهرست شما گزینههای کاملاً ایدهآل باشند، اما بهترین آنها کدام است؟ اولویتبندی، هنر چیدمان کردن بهترینها است. استاد یاوری از گروه آموزشی یاوران دانش اولویتبندی را چکیدهای از تمام معیارهای انتخاب رشته میداند. در واقع نتیجه علایق، استعدادها و تحقیق درباره رشتهها و دانشگاهها را باید در همین اولویتبندی سروسامان دهید. اما به یاد داشته باشید که:
- هرگز براساس احتمال قبولی اولویتبندی نکنید، بلکه فاکتور علاقه را در نظر بگیرید.
- تاثیر شهر و دانشگاه را در نظر بگیرید.
- تمام آیتمها از فهرست 150 تایی را پر کنید.
- چند بار فهرست خود را چک کنید و مطمئن شوید که بهترین چیدمان را رعایت کردهاید.
آیا به مشورت با افراد آگاه و باتجربه نیاز دارید؟
توجه به معیارهای انتخاب رشته اصولی اصلاً سخت نیست. فقط کافی است خودتان را بشناسید، از تواناییهای خود مطلع باشید و اطلاعات کامل درباره قوانین سازمان سنجش، انواع دانشگاه و انواع رشته داشته باشید. اما چالش اصلی شما در فرصت کوتاه انتخاب رشته است. در یک بازه چند روزه نمیتوانید حجم بالای اطلاعات دفترچه سازمان سنجش را بررسی کرده و درباره تمام رشتهها و تمام دانشگاهها تحقیق کنید. آیا بهتر نیست که در چنین مرحلهی حساس از مشاوره افراد باتجربه و آگاه به قوانین سازمان سنجش استفاده کنید؟
بدون اطلاعات مانند کسی هستید که در اتاقی کاملاً تاریک به دنبال کلید میگردید. در چنین شرایطی چارهای جز تصمیمهای شانسی و تکیه بر آزمون و خطا ندارید. اما آیا فرصت یکباره و سرنوشتساز انتخاب رشته عرصه آزمون و خطا است؟ نقش مشاور انتخاب رشته مانند لامپی در آن اتاق تاریک است. مشاوران حرفهای جایگاه هدایتگری را دارند و دامنه وسیع و منظمی از اطلاعات را در اختیار شما قرار میدهند. اما در نهایت این شما هستید که باید با در نظر گرفتن معیارهای انتخاب رشته، سرنوشت خود را رقم بزنید.
بهترین مرکز مشاوره انتخاب رشته
در میان انبوهی از مراکز انتخاب رشته حضوری و آنلاین، مرکز انتخاب رشته حضوری یاوران دانش به عنوان یکی از معتبرترین و باسابقهترین مراکز مشاوره تحصیلی شناخته میشود. این مرکز با تکیه بر تجربه 30 استاد داود یاوری و تیم مشاوران خود، بهترین انتخاب رشته حضوری را در سطح کشور ارائه میدهند. در یاوران دانش انتخاب رشته فقط براساس رتبه و تراز کنکور نیست بلکه تمام ویژگیهای فردی مانند: علایق، استعداد، توانمندی، شرایط خانوادگی، شرایط اجتماعی و… درنظر گرفته میشود و با دانش و تجربه بالا این موارد در کنار ویژگیهای رشته و دانشگاه قرار میگیرد که نتیجه آن یک انتخاب رشته اصولی است که منجر به رضایتمندی و آرامش داوطلب و خانواده وی میشود.




