مشاغل خانگی به‌عنوان یکی از شاخه‌های مهم فعالیت‌های اقتصادی، امکان تولید کالا و ارائه خدمات را در فضای منزل فراهم می‌کنند. این نوع فعالیت‌ها با سرمایه اولیه اندک، بدون نیاز به مغازه یا دفتر مستقل قابل انجام است و باید طبق قوانین جاری و با رعایت اصول نظارت مالیاتی اجرا شوند. برخی از این مشاغل، براساس مقررات، در فهرست مشاغل معاف از مالیات کارتخوان قرار دارند و بخشی از درآمد حاصل از تراکنش‌های کارتخوانی آن‌ها مشمول معافیت است. آشنایی با این قوانین و رعایت شرایط لازم به فعالان مشاغل خانگی کمک می‌کند تا فعالیت خود را قانونی و مطمئن اداره کرده و از مزایای مالیاتی بهره‌مند شوند. در این مقاله، نگاهی دقیق‌تر به این موضوع خواهیم داشت.
تعریف مشاغل خانگی
مشاغل خانگی به فعالیت‌های اقتصادی‌ای اطلاق می‌شود که فرد بدون نیاز به محل تجاری مستقل، در منزل یا بخشی از فضای آن به تولید کالا یا ارائه خدمات می‌پردازد. مهم‌ترین ویژگی این نوع مشاغل، عدم نیاز به مغازه یا دفتر جداگانه و همچنین سرمایه اولیه اندک است. براساس ضوابط قانونی، این فعالیت‌ها نباید موجب مزاحمت برای همسایگان شوند، قابلیت عرضه محصول یا خدمت به خارج از منزل را داشته باشند و در صورت لزوم، به‌صورت رسمی ثبت شوند.
بسیاری از مشاغل خانگی در حوزه‌هایی مانند صنایع‌دستی، تولیدات محدود مواد غذایی و بسته‌بندی، یا خدماتی نظیر تایپ، ترجمه، طراحی گرافیک و آموزش آنلاین جای می‌گیرند. نکته مهم آن است که این فعالیت‌ها باید به‌گونه‌ای سازمان‌دهی شوند که امکان نظارت مالیاتی بر آن‌ها وجود داشته و درآمد و هزینه‌ها به‌صورت شفاف قابل تفکیک باشند. چنانچه فعالیت این مشاغل ازنظر حجم، گستره یا میزان فروش از ظرفیت‌های منزل فراتر رود، دیگر در گروه مشاغل خانگی طبقه‌بندی نشده و در ردیف کسب‌وکارهای تجاری قرار می‌گیرند. بنابراین، در تعریف دقیق مشاغل خانگی باید معیارهایی همچون مقیاس، محل انجام، فرآیند فروش و ثبت رسمی فعالیت موردتوجه قرار گیرند.
لیست مشاغل خانگی
مشاغل خانگی تنوع بسیار بالایی دارند، اما در ایران معمولا چند دسته فعالیت پرکاربرد وجود دارد که به‌راحتی در منزل قابل‌اجرا هستند. ازجمله این فعالیت‌ها می‌توان به تولید صنایع‌دستی مانند کیف، زیورآلات، گلیم و قالیچه، ساخت وسایل دکوری، عروسک‌سازی، دوخت لباس و خیاطی، بسته‌بندی محصولات غذایی نظیر ترشی، مربا و خشکبار، تهیه لوازم آرایشی گیاهی کوچک، خدمات دیجیتال شامل طراحی گرافیک، تولید محتوا، ترجمه، تدریس آنلاین و تایپ اشاره کرد.
فعالیت‌هایی مانند ارائه مشاوره روانشناسی یا آموزشی، تعمیرات الکترونیکی کوچک، پخت کیک و شیرینی سفارشی، چاپ دیجیتال پایه، تولید عطر و ادکلن خانگی و پرورش گیاهان زینتی یا قارچ نیز در زمره مشاغل خانگی قرار می‌گیرند. اگرچه همه این فعالیت‌ها لزوما شامل معافیت مالیاتی نیستند، اما برخی از آن‌ها ممکن است در فهرست مشاغل معاف از مالیات کارتخوان قرار داشته باشند و طبق قانون از پرداخت مالیات کارتخوان معاف شوند.
برای نمونه، کارگاه‌های صنایع‌دستی در فهرست مشاغل معاف از مالیات کارتخوان ذکر شده‌اند. بنابراین، پیش از آغاز هرگونه فعالیت خانگی، ضروری است که به‌دقت بررسی شود؛ آیا شغل موردنظر در این فهرست قرار دارد یا خیر. انجام این بررسی به شما امکان می‌دهد از مزایای قانونی، کاهش هزینه‌های مالیاتی و معافیت‌های مربوط به تراکنش‌های کارتخوان بهره‌مند شده و فعالیت خود را مطابق قوانین جاری اداره کنید.
چه شغل‌هایی را می‌شود در خانه راه‌اندازی کرد
برای راه‌اندازی شغل خانگی، توجه به امکانات محدود، فضای کوچک و سرمایه معقول ضروری است. از میان مشاغل خانگی، عملی‌ترین گزینه‌ها شامل دوخت و دوز پوشاک و مانتو، تولید لباس کودک، دوخت کیف و کاور، ساخت زیورآلات دست‌ساز، کارگاه عروسک‌سازی، طراحی کارت تبریک و هدیه، بافندگی و ریسندگی خانگی، تولید مربا، ترشی یا بسته‌بندی خشکبار، خدمات بسته‌بندی سبزی خشک، پخت شیرینی سفارشی یا کیک خانگی است.
برخی دیگر از مشاغلی که می‌توان در خانه راه‌اندازی کرد عبارت‌اند از: طراحی گرافیک و تولید لوگو و پوستر، تولید محتوا و ترجمه، مشاوره آنلاین، ارائه آموزش‌های ویدیویی یا صوتی، تایپ و ورود اطلاعات، تعمیر قطعات کوچک الکترونیکی، پرورش قارچ یا سبزی در قفسه‌های خانگی، گلخانه‌های آپارتمانی، چاپ دیجیتال روی تی‌شرت یا لیوان، و فعالیت‌های مرتبط با تبلیغات یا مدیریت شبکه‌های اجتماعی.
این مشاغل عموما به سرمایه اولیه زیادی نیاز ندارند و می‌توان با ابزار و فضای محدود، آن‌ها را راه‌اندازی کرد. مجددا تاکید می‌شود؛ درصورتی‌که فعالیت انتخابی در فهرست مشاغل معاف از مالیات کارتخوان قرار گیرد، بخشی از درآمد شما معاف از مالیات می‌شود. بااین‌حال، قبل از شروع، ضروری است بررسی شود که آیا شغل موردنظر در فهرست مشاغل معاف از مالیات کارتخوان جای دارد یا خیر، تا بتوان از معافیت‌ها به‌درستی بهره‌مند شد.
مسائل مالیاتی مربوط به مشاغل خانگی
مشاغل خانگی، برخلاف کسب‌وکارهای تجاری بزرگ، معمولا در دسته مشاغل کوچک یا مشمول مالیات بر درآمد شخصی قرار می‌گیرند. در ایران، درآمد حاصل از فعالیت‌های خانگی تحت شمول قوانین مالیات‌های مستقیم است و این قوانین امکان بهره‌مندی از معافیت‌هایی را برای مشاغل خانگی فراهم می‌کنند. طبق مقررات فعلی، درصورتی‌که درآمد شغل کمتر از سقف تعیین‌شده باشد، فرد از پرداخت مالیات معاف خواهد بود.
همچنین درآمد حاصل از تراکنش‌های کارتخوان در مشاغل خانگی جزئی از درآمد مشاغل محسوب شده و مشمول مالیات کارتخوان می‌شود. البته همان‌طورکه قبلا اشاره شد، برخی از مشاغل خانگی در فهرست مشاغل معاف از مالیات کارتخوان قرار دارند که در بخش بعد، به آن‌ها اشاره خواهیم کرد. سازوکار محاسبه مالیات براساس ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم انجام می‌گیرد که نرخ‌های پلکانی برای سطوح مختلف درآمد تعیین شده‌است.
علاوه‌بر آن، معافیت‌های ماده ۱۰۱ به برخی مودیان تعلق می‌گیرد که فعالیت آن‌ها در مناطق محروم یا مناطق ویژه صنعتی انجام شود، امکان بهره‌مندی از معافیت‌های اضافی یا تخفیف مالیاتی نیز وجود دارد. لازم به ذکر است که حتی فعلیت‌های مشمول مشاغل معاف از مالیات کارتخوان نیز ملزم به ارائه اظهارنامه مالیاتی هستند؛ و عدم تسلیم اظهارنامه می‌تواند منجربه اعمال جریمه شود.
مشاغل خانگی معاف از مالیات
سازمان امور مالیاتی فهرستی اختصاصی از مشاغل معاف از مالیات کارتخوان ارائه داده‌است که براساس قوانین و بخشنامه‌های جاری، واجد شرایط بهره‌مندی از معافیت مالیاتی کارتخوان هستند. برخی از مشاغل خانگی نیز در این فهرست می‌گنجند؛ ازجمله این فعالیت‌ها می‌توان به کارگاه‌های صنایع‌دستی خانگی نظیر بافندگی، قالیبافی و گلیم‌بافی، تولید زیورآلات دست‌ساز، خیاطی و دوخت مانتو یا لباس در منزل، ساخت عروسک و اسباب‌بازی خانگی اشاره کرد.
به‌طورکلی، عمومیت فعالیت‌های ذیل صنایع‌دستی در زمره مشاغل معاف از مالیات کارتخوان هستند. لازم به ذکر است که معافیت مزبور به‌معنای معافیت کامل از مالیات‌های دیگر نیست، بلکه صرفا بخش مربوط به تراکنش‌های کارتخوانیِ مرتبط با فعالیت‌های مشمول، از محاسبه مالیات حذف می‌شود.
نحوه پرداخت مالیات مشاغل خانگی
برای پرداخت مالیات مشاغل خانگی، نخست باید در سامانه مودیان سازمان امور مالیاتی (my.tax.gov.ir) ثبت‌نام کرده و پرونده مالیاتی خود را تشکیل دهید. پس از آن، اظهارنامه عملکرد سالانه باید تکمیل شده و درآمد و هزینه‌های کسب‌وکار به‌طور دقیق اعلام شود. درصورتی‌که درآمد از سقف معافیت قانونی فراتر رود، مالیات براساس ضوابط ماده ۱۳۱ محاسبه می‌شود.
تراکنش‌های کارتخوان نیز جزو درآمد مشاغل محسوب شده و براساس ضرایب اصناف محاسبه می‌شوند. چنانچه فعالیت شما در فهرست مشاغل معاف از مالیات کارتخوان قرار داشته باشد، بخش مربوط به تراکنش‌های کارتخوانی از محاسبه مالیات حذف خواهد شد. پس از محاسبه، سامانه امکان پرداخت الکترونیکی مالیات را فراهم می‌کند.
جمع‌بندی
مشاغل خانگی با تنوع بالایی فرصت مناسبی را برای تولید کالا و ارائه خدمات در منزل فراهم می‌کنند که رعایت اصول مالیاتی در آن‌ها اهمیت فراوان دارد. برخی فعالیت‌ها در فهرست مشاغل معاف از مالیات کارتخوان قرار دارند و درآمد کارتخوان مربوط به آن‌ها مشمول مالیات نمی‌شود. شناخت این مشاغل و انجام دقیق فرآیند ثبت و اظهار مالیاتی، موجب کاهش ریسک جرایم مالیاتی و مدیریت بهتر کسب‌وکار خانگی می‌شود. در مجموع، آگاهی از معافیت‌ها و رعایت مقررات مالیاتی تضمین‌کننده فعالیت قانونی و بهره‌مندی از مزایای مالیاتی است.
