انتخاب رشته کنکور با هوش مصنوعی

طبق گفته رسانه دیجیاتو : بارها با دانشآموزانی روبرو هستیم که برای انتخاب رشته در شرایطی سردرگم گرفتار هستند. آنها نمیدانند رتبه و کارنامهی آنها مستعد قبولی در کدام رشتهها است؟ همین سردرگمی باعث شد تا خیلیها از ایدهی انتخاب رشته با هوش مصنوعی استقبال کنند. البته نه اینکه کار اشتباهی کردهاند، بلکه هنر استفاده از این ابزار را به درستی نمیدانند.
قابلیت انتخاب رشته با چت جی پی تی بهانهای است تا با استاد داود یاوری کارشناس تحصیلی و مشاوره انتخاب رشته در اینباره همصحبت شویم. اینکه آیا در انتخاب حساس و کاملاً آیندهساز انتخاب رشته میتوانیم بر قابلیتهای هوش مصنوعی اعتماد کنیم؟
انتخاب رشته و چالش دستهبندی اطلاعات پراکنده
بارها دانشآموزانی را دیدهایم که پس از دریافت کارنامه کاملاً سردرگم هستند. تقریباً تمام دانشآموزان پس از دریافت کارنامه با یک چالش مشترک روبرو میشوند. چالش آنکه با رتبه کنونی پتانسیل قبول شدن در چه کد رشتههایی را دارند؟ آیا میتوانند رشته ایدهآل خود را پذیرش شوند؟ آیا میتوانند در دانشگاهی خاص برای تحصیل در شهری خاص اقدام کنند؟ و یا شانس آنها در پذیرش کدام کد رشتهها صددرصد و در کدام کد رشتهها هیچ شانسی ندارند؟
انتخاب رشته با هوش مصنوعی فرصت ایدهآل برای دستهبندی اطلاعات پراکنده است. ذهن دانشآموزان پس از دریافت کارنامه و روبهرو شدن با رتبه واقعی بسیار آشفته، گیجکننده و حتی دستپاچه میشود. معمولاً رتبهها با آنچه در رؤیا به آن فکر کردهاند، متفاوت است و همین تناقض کافی است تا دستپاچه شوند. در چنین شرایطی انتخاب رشته با هوش مصنوعی میتواند کمک کننده باشد. زیرا هوش مصنوعی قادر است تا اطلاعات یکپارچه برای شما تهیه نماید.
مزایای انتخاب رشته با هوش مصنوعی
انتخاب رشته با هوش مصنوعی میتواند یک فرصت باشد تا از شرایط بحرانی در فاصله کوتاه انتخاب رشته درآیید. انتخاب رشته با چت جی پی تی و یا هر ابزار هوش مصنوعی دیگری مفید است؛ چون:
بررسی دقیق اطلاعات شخصی
بارها دانشآموزانی را دیدهایم که پس از دریافت کارنامه کاملاً سردرگم هستند. چرا که توانایی تحلیل اطلاعات درج شده در کارنامه را ندارند. در این صورت میتوانید از انتخاب رشته با چت جی پی تی برای تحلیل دادههای کارنامه مانند نمرات، تراز، سوابق تحصیلی و در نهایت فهرست رشتههایی که مستعد قبولی هستید، استفاده کنید. بررسی این دادهها قطعاً از مزایای انتخاب رشته با هوش مصنوعی است؛ ولی صرفاً یک تحلیل داده محور است.
تحلیل کد رشتهها با توجه به تغییرات دفترچه سازمان سنجش
تقریباً هر سال با دانشآموزانی روبرو هستیم که نمیتوانند صدها کد رشته در دانشگاههای مختلف را کنار هم لیست کنند. در واقع آنها در میان انبوه اطلاعات دفترچه گم میشوند و ممکن است خیلی از کد رشتهها با پتانسیل بالای قبولی را اصلا نبینند. پایش کامل دفترچه از جمله مزایای انتخاب رشته با هوش مصنوعی است.
جلوگیری از خطا در انتخاب رشته
بارها پیش آمده که در فرایند انتخاب رشته دستی با خطاهای انسانی روبرو هستیم. دانشآموزانی که به هر دلیلی مانند بررسی اشتباه قوانین دفترچه، درج اشتباه کد رشتهها، عدم تطابق کد رشته با نوع رشته و… دچار اشتباه میشوند. ولی میتوانیم از هوش مصنوعی مانند چت جی پی تی به عنوان یک دستیار قدرتمند و ششدانگ برای جلوگیری از هر نوع اشتباه استفاده کنیم.
پیدا کردن کد رشتهها و پتانسیل قبولی بالا
آیا از پتانسیل هر رتبه برای قبول شدن در انواع رشتههای دانشگاهی مطلع هستید؟ مثلاً میدانید که رتبه قبولی پزشکی دانشگاه قزوین با دانشگاه گیلان چقدر متفاوت است؟ بررسی پتانسیل قبولی کد رشتهها با رتبههای متوسط خیلی سخت، تخصصی و نیازمند بررسی با جزئیات بالا است. اما میتوانید از مزایای انتخاب رشته با هوش مصنوعی برای بررسی پتانسیل قبولی هر کد رشته مطابق با رتبه کارنامه استفاده کنید.
تأثیر حداقل سوگیری انسانی
ماشینی بودن هوش مصنوعی اگرچه آنها را برای تحلیل جوانب شخصیتی ناتوان میکند و یا احتمالاً نمیگذارد تا درک درستی از علایق و سلایق داوطلب داشته باشد؛ اما حداقل اجازه میدهد تا تصمیمی بدون سوگیری فاکتورهای انسانی داشته باشید. بارها دانشآموزانی را دیدهایم که هنگام انتخاب رشته کاملاً تحت تأثیر نظر والدین، اطرافیان و یا دوستان خود هستند. اما هوش مصنوعی میتواند فهرستی از کد رشتهها را صرفاً براساس رتبه و پتانسیل قبولی بدون در نظر گرفتن نظر انسانی تهیه نماید.
شبیهسازی مسیر شغلی
هوش مصنوعی میتواند به شما کمک کند که درک درستی از مسیر شغلی هر رشته در آینده داشته باشید. در این صورت اگر از برخی رشتهها، شرایط تحصیلی آنها و بازار کار تا شرح وظایف این رشتهها در آینده بیاطلاع باشید، به راحتی میتوانید از هوش مصنوعی برای درک هر چه بهتر شرایط شغلی هر رشته استفاده کنید.
از هوش مصنوعی در چه شرایطی استفاده کنیم؟
چت جی پی تی یا همان هوش مصنوعی در نهایت یک ابزار است و قرار است مانند یک ابزار در اختیار ما قرار بگیرد. هرگز نمیگوییم که پتانسیل هوش مصنوعی در انتخاب رشته را فراموش کنید و از این ابزار استفاده نکنید. اما انتظار داریم که از ابزار قدرتمند هوش مصنوعی در شرایط مناسب و درستی استفاده کنید. بهتر است از هوش مصنوعی:
- برای تحلیل شرایط کارنامه خود استفاده کنید.
- پتانسیلها و در کل شانس قبولی خود برای رشتههای مختلف را ارزیابی کنید.
- یک نگاه جامع و کلی از شرایط پیش رویتان داشته باشید.
- برای تهیه یک فهرست مقدماتی، از کد رشتهها با توجه به رتبه و علاقهمندی هایتان استفاده کنید.

معایب انتخاب رشته با هوش مصنوعی(چت جیپیتی، جمینای و…)
معایب انتخاب رشته با هوش مصنوعی برای افرادی است که از صفر تا صد انتخابهای خود را بر عهده ربات چت جی پی تی و دیگر رباتهای مشابه قرار دادهاند. اما اگر هوشمند باشید و این رباتها را به عنوان یک ابزار و یا دستیار نگاه کنید، دیگر با مقوله معایب روبرو نیستید. بلکه حالا باید از چالشها و یا محدودیتهای هوش مصنوعی در انتخاب رشته صحبت کنیم. اما این ابزار محدودیتهایی نیز دارد، مانند:
1- نمیتوانید احساسات، علایق و انگیزه را به هوش مصنوعی منتقل کنید
معیارهای هوش مصنوعی در معرفی رشتههای تحصیلی هرچه باشد، قطعاً احساسات و انگیزه داوطلب نیست. هر چند گزینهها و یا آیتمهایی برای معرفی تیپ شخصیتی و یا علایق در رباتها پیش بینی شده است. اما در نهایت چت جی پی تی هرگز نمیتواند انتخاب رشتهای با توجه به عمق احساسات شما را تهیه نماید. زیرا:
- هوش مصنوعی متکی بر تحلیل دادههای خشک است و قادر به درک احساساتی مانند اشتیاق و یا انزجار از یک رشته خاص نیست.
- الگوریتمهای هوش مصنوعی معمولاً به شکلی است که رشتهها با پتانسیل درآمد بالاتر را در اولویت بهتر قرار میدهند.
- به فاکتورهای تأثیرگذار مانند خانواده و یا جامعه بر احساسات و علایق داوطلب بیتفاوت است.
- درک درستی از علایق واقعی و یا کاذب و حتی تصمیمهای هیجانی ندارد.
- هیچ کمکی به دانشآموز برای پیدا کردن علایق خود با توجه به رتبه کنکوری نمیکند.
2- نمیتوانید از هوش مصنوعی برای رهایی از سردرگمی هنگام انتخاب رشته استفاده کنید
هیچ اتفاقی بدتر از سردرگمی هنگام انتخاب رشته نیست. زمانی که رتبه کارنامه شما را غافلگیر کرده و حالا نمیدانید که باید دنبال کدام رشتهها بروید. در یک کلام کلافه و سردرگم میشوید و کاملاً پتانسیل آن را دارید که با انتخاب رشتهای غلط در مسیری کاملاً اشتباه وارد شوید. هوش مصنوعی در این شرایط به شما کمک نمیکند. زیرا:
- هیچ درکی از شرایط روحی شما ندارد.
- هیچ درکی از علایق شما ندارد. زیرا حتی خودتان هم نمیتوانید درباره علایق خود شفاف شوید.
- نمیتواند انتخابی براساس استعدادهای شما داشته باشد.
3- نمیتوانید به تصمیمسازی بر پایه الگوریتمها اعتماد کنید
هوش مصنوعی حتی بهترین آنها مانند چت جی پی تی هر اندازه باهوش باشند، باز هم بر پایه الگوریتمها تصمیمسازی میکنند. الگوریتمهای هوش مصنوعی توسط برنامهنویسها نوشته شدهاند و آنها نیز کم یا زیاد به هر حال از نظرات شخصی در برتری دادن برخی رشتهها نسبت به دیگر رشتهها استفاده کردهاند. تصمیمسازی بر پایه الگوریتمها بزرگترین معایب انتخاب رشته با هوش مصنوعی است. زیرا:
- الگوریتمهای هوش مصنوعی به دادههای گذشته وابسته هستند و نمیتوانند تحولات آینده را پیش بینی کنند.
- الگوریتمهای هوش مصنوعی توان تحلیل تغییر رفتار در عموم داوطلبان کنکور را ندارد.
- به موارد استثنا در الگوریتمها توجه نمیشود.
- الگوریتمها به شدت تحت تأثیر سوگیریهای دادههای آموزشی هستند.
4- برای شرایط خاص نمیتوانید از توانمندی هوش مصنوعی استفاده کنید
هوش مصنوعی در تحلیل شرایط خاص داوطلبین ناتوان است و این در حالی است که تمام کنکور شرایط خاص است! در کنکور هیچ شرایط عادی وجود ندارد. شرایط هر داوطلب با داوطلب دیگر کاملاً متفاوت است. در این صورت آیا برای شرایط خاص هر داوطلب الگوریتم جداگانه انتخاب رشته تهیه شده است؟ برای عبور از شرایط خاص نمیتوانید بر قابلیتهای هوش مصنوعی در انتخاب رشته اعتماد کنید. زیرا:
- الگوریتمهای هوش مصنوعی برای شرایط کلی داوطلبین تهیه شده است.
- چت جی پی تی صرفاً اطلاعات محور است و هیچ شرایط خاصی در دایره اطلاعات اینترنتی قرار نمیگیرد.
- توان درک شرایط خاص احساسی و روحی داوطلبین را ندارد.
5- در اولویتبندی رشتهها نمیتوانید به هوش مصنوعی اعتماد کنید
معیار هوش مصنوعی در اولویتبندی چیست؟ آیا صرفاً فهرست خود را براساس شانس قبولی تنظیم میکند؟ و یا این فهرست را براساس علاقه میچیند؟ شاید هم شرایط تحصیل با هزینه کم و یا تحصیل در شهر محل سکونت داوطلب را معیار خود قرار داده است؟ همه میدانیم که اولویتبندی با در نظر گرفتن معیارهای زیادی انجام میشود و عملاً هوش مصنوعی در تحلیل اولویتها براساس تمام معیارها ناتوان است. زیرا گاهاً حس درونی شما یک کد رشته را بر کد رشتهای مشابه از دانشگاههای دیگر ترجیح میدهد. از هوش مصنوعی نمیتوانید انتظار چنین انعطافی داشته باشید.
از هوش مصنوعی در انتخاب رشته استفاده کنیم یا نه؟
وقتی از محدودیتهای هوش مصنوعی در انتخاب رشته ایدهآل صحبت میکنیم، دلیل نمیشود که استفاده از آن را نهی کنیم. تمام صحبت ما خوب یا بد شدن هوش مصنوعی نیست. اصلاً به دنبال سیاه و سفید کردن چت جی پی تی نیستیم، بلکه قصد داریم تا هوش مصنوعی را در جایگاه ابزاری سودمند استفاده کنیم. اتفاقاً استفاده از هوش مصنوعی در دستهبندی اطلاعات سودمند است. چون این چشم نکته بین ممکن است کد رشتههایی را برای ما نمایان سازد که اصلاً متوجه آنها نشدهایم. در اینباره بهتر است با استراتژی انتخاب رشته آشنا شوید تا بعد ببینیم که هوش مصنوعی در کجای فرایند انتخاب رشته به ما کمک میکند.
استراتژی ایدهآل برای انتخاب رشته کنکور
نوع نگاه شما به انتخاب رشته تعیین کننده مسیر آینده تحصیلی، شغلی و در کل زندگی شما است. استراتژی ایدهآل برای انتخاب رشته کنکور شامل مراحل زیر است:
- مرحله ۱: باید علایق واقعی و استعدادهای حقیقی خود را شناسایی کنید.
- مرحله ۲: درباره تمام رشتههای دانشگاهی اطلاعات مفید کسب کرده و از بازار کار تا شرح وظایف آنها در محیط کار مطلع شوید.
- مرحله ۳: برای هدفگذاری شهرهای ایدهآل اقدام کنید.
- مرحله ۴: با جزئیات دفترچه را مطالعه کرده و از ساختار دانشگاههای مختلف و روش پذیرش دانشجو در آنها مطلع شوید.
- مرحله ۵: باید یک فهرست مقدماتی از کد رشتهها در شهرهای هدف را تهیه کنید.
- مرحله ۶: رشتهها را با توجه به علایق، استعدادها و رتبه کنکوری مرتب کنید.
- مرحله ۷: اولویتها را بازنگری میکنید. در این صورت ممکن است جایگاه رشتهها در فهرست ۱۵۰ تایی جابهجا شده و یا با کد رشتههایی جدید تعویض شوند.
- مرحله ۸: چند بار بازنگری کنید تا اولویتبندی کاملاً درست و مناسب خود را تهیه کنید. حالا میتوانید فهرست خود را در سامانه انتخاب رشته سازمان سنجش ثبت کنید.
پیشنهاد می شود در تمامی مراحل بالا از خدمات یک مرکز انتخاب رشته حضوری استفاده کنید تا نتیجه بهتری را کسب کنید.

جایگاه هوش مصنوعی در استراتژی انتخاب رشته
در استراتژی پیشنهادی از مرحله اول تا مرحله پنجم کسب اطلاعات و یا دستهبندی اطلاعات است. اما از مرحله ۶ به بعد در حال بازنگری و اصلاح براساس علایق، استعدادها و… هستیم. در واقع فرایند انتخاب رشته در دو بخش کلی قرار میگیرد. بخش اول که مرحلهی جمعآوری اطلاعات دستهبندی شده است و بخش دوم که قرار است اطلاعات دستهبندی شده را تحلیل کنیم.
اهمیت هوش مصنوعی در انجام بخش اول استراتژی انتخاب رشته است. یعنی میتوانید از مرحله آشنایی با کد رشتهها تا ارائه یک فهرست مقدماتی را از طریق هوش مصنوعی سپری کنید. در این صورت هوش مصنوعی به شما کمک میکند تا به سرعت دیدگاه کلی از تمام رشتهها داشته باشید.
وظیفهی هوش مصنوعی در پایان مرحله پنجم تمام شده است. از این به بعد دیگر قرار نیست از هوش مصنوعی در اصلاح و یا بازنگری استفاده کنیم، بلکه حالا قرار است از دستهبندی اطلاعات تهیه شده توسط هوش مصنوعی برای رسیدن به فهرست نهایی استفاده کنیم. در بخش دوم استراتژی انتخاب رشته باید متکی بر تصمیمهای انسانمحور باشید.
چرا هوش مصنوعی در تصمیمسازی نهایی و اولویتبندی پایانی کارایی ندارد؟
قطعاً فهرست پیشنهادی هوش مصنوعی با فهرست چیدمان شدهی شما متفاوت است. اما این تفاوت باعث نمیشود تا یکی از این دو فهرست را بهطور کامل کنار بگذارید. بلکه باید از اطلاعات هر دو فهرست برای لیست نهایی استفاده کنید. چت جی پی تی قرار بود فهرستی از رشتههای ایدهآل را معرفی کند. ربات هوش مصنوعی نیز قطعاً هنرمندانه این کار را انجام میدهد. در این صورت وظیفه آن برای پیشنهاد بهترین کد رشتهها تمام شده است. در این حالت چرا باید در مرحله تصمیمگیری نهایی همچنان حضور پررنگی داشته باشد؟ هوش مصنوعی تصمیم گیرنده نیست؛ اما میتواند در چیدمان اطلاعات درست برای تصمیمسازی هدفمند به ما کمک کند.
برای چه نوع اطلاعاتی از هوش مصنوعی استفاده کنیم؟
مزایای انتخاب رشته با هوش مصنوعی برای دستهبندی اطلاعات پراکنده و پیدا کردن کد رشتهها با شانس قبولی بالا است. از این ابزار هوشمند میتوانید در پیدا کردن چندین نوع اطلاعات استفاده کنید. مانند:
- برای بررسی شانس قبولی شما در کد رشتههای مختلف مناسب است.
- میتواند رشتههای دانشگاهی را با توجه به آیتمهایی که برایش پیش بینی کردهاید از قبیل نوع دانشگاه، محل شهر و یا نوع رشته پیشنهاد کند.
- میتوانید درباره معرفی رشته و آشنایی با شرح وظایف تا بازار کار آینده آن رشته مفید باشد.
چگونه اطلاعات هوش مصنوعی را بهینه کنیم؟
چت جی پی تی زمانی بهترین اطلاعات را در اختیار شما قرار میدهد که بهترین دادهها و درخواستها را در اختیارش قرار دهید. در واقع باید جامع، کامل و البته شفاف سوال بپرسید تا پاسخهای خوب و حرفهای دریافت کنید. اگر علاقه دارید تا چت جی پی تی فهرست انتخاب رشته مقدماتی خوبی در اختیار شما قرار دهد، باید اطلاعات شفافی برای آن فراهم کنید. اطلاعاتی مانند:
- رتبه و تراز کنکور در منطقه، ناحیه و یا کشوری
- بیان علایق شخصی و رشتههای ایدهآل برای خودتان
- توضیح کامل درباره تیپ شخصیتی خودتان
- اطلاعات کامل از سوابق تحصیلی
- توضیح جامع درباره اهداف و یا آرزوها از آینده تحصیلی و شغلی
تحلیل یک مثال از انتخاب رشته با چت جی پی تی
برای آنکه با نگاه عینی تمام آنچه تاکنون را گفتهایم، بررسی کنید و متوجه چالشها و یا فرصتهای انتخاب رشته با هوش مصنوعی شوید، در این بخش یک مثال میزنیم. ما از هوش مصنوعی چت GPT خواستیم تا فهرست ۱۵۰ کد رشته برای انتخاب رشته یک دانشآموز دختر ساکن تهران با رتبه ۱۲۵۰ در منطقه یک را تنظیم کند. البته قید کردیم که دانش آموز ما به تحصیل در رشتههایی مانند پزشکی، دندانپزشکی و یا داروسازی علاقمند است و با این حال از تحصیل در دیگر رشتههای دانشگاهی اما با شرایط روزانه استقبال میکند. حالا بیایید تا نتایج انتخاب رشته با چت جی پی تی برای این مورد را بررسی کنیم.
نتایج چه بود؟
هوش مصنوعی خیلی قاطعانه اعلام کرد که شانس قبولی داوطلب برای پذیرش روزانه در رشتههای پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی بسیار کم است و بهتر است گزینهها مانند پردیس خودگردان و یا ظرفیت مازاد و حتی دانشگاههای غیرانتفاعی را مد نظر داشته باشید. فهرست چت جی پی تی به قرار زیر بود:
- اولویت 1 الی ۳۰ را برای پزشکی پردیس خودگردان، ظرفیت مازاد و یا غیرانتفاعی تنظیم کرد.
- برای اولویتهای ۳۱ الی ۶۰ سراغ کد رشتههای دندانپزشکی رفت و البته همچنان تمام گزینههای پردیس بینالملل و یا خودگردان از دانشگاه تهران تا دانشگاه سمنان را معرفی کرد.
- برای اولویتهای ۶۱ الی ۹۰ از کد رشتههای داروسازی استفاده کرد ولی این بار علاوه بر پردیس خودگردان چند مورد داروسازی روزانه اما در دانشگاههای کمتر شناخته شده را معرفی کرد.
- برای اولویتهای ۹۱ به بعد نیز سراغ رشتههای پیراپزشکی مانند پرستاری، هوشبری، علوم آزمایشگاهی، فیزیوتراپی، اتاق عمل و حتی مامایی و شنوایی سنجی رفت. در این میان با گزینههای جالبی مثل زیست فناوری و یا مهندسی پزشکی و شیمی دارویی هم روبرو شدیم.
اما چالش کجاست؟
اولین نکته گویی چت جی پی تی اصلاً متوجه دختر بودن داوطلب ما و حساسیت ادامه تحصیل او در شهرهای دور از محل زندگی نشده است. چرا که در انتخاب رشته پیشنهادی او از کد رشتهها در شهرها مانند زاهدان، یزد، بوشهر، ایلام و… قرار دارد! از طرفی آیا خانواده او بودجه ادامه تحصیل در دانشگاههای پردیس خودگردان و یا بینالملل را دارد؟ آیا منطقی است انتخابهای اول را با کد رشتهها از این دانشگاهها پر کنیم؟
ما به عمد سراغ رتبه کاملاً بحرانی ۱۲۵۰ تجربی در منطقه یک رفتیم. رتبهای که داوطلب را حسابی سردرگم میکند. گویا همین رتبه، چت جی پی تی را نیز سردرگم کرده است. چرا که تقریباً از هر نوع رشته در فهرست ۱۵۰ تایی آورده است. اما آیا کسی وجود دارد که برای تحصیل در هر نوع رشته دانشگاهی آماده باشد؟ از طرفی آیا لازم است انتخاب 1 الی ۳۰ برای پزشکی باشد؟ و یا میتوان از ترتیبی در جابجایی کد رشتهها و قرار دادن آنها در میان یکدیگر استفاده کرد؟ جالب آنکه در پایان متذکر شد که انتخابها را براساس علاقه و احتمال قبولی خود تنظیم کنید!
توصیه نهایی برای انتخاب رشته با هوش مصنوعی
بزرگترین چالش شما در انتخاب رشته با هوش مصنوعی، تکیه کردن بر اطلاعات یک سال قبل است. از سال گذشته تا هم اکنون مدت زمان زیادی طی نشده است؛ اما تغییرات بسیار زیادی در کنکور و شرایط پذیرش دانشگاهها و حتی هدفگیری داوطلبین اتفاق میافتد. شما که نمیخواهید سرنوشت آینده تحصیلی خود را براساس دادههای یک سال قبل چیدمان کنید؟ دکتر یاوری کارشناس مشاوره تحصیلی یاوران دانش استفاده از هوش مصنوعی در انتخاب رشته را یک فرصت میداند. ابزاری که قرار است در دستهبندی اطلاعات همراه ما باشد. اما قرار نیست تا تصمیم نهایی مسیر زندگی آینده شما را تعیین کند.